Early life stress - best wel een dingetje

15-02-2023

Soms gebeurd er iets heel heftigs in je jonge leven. Dat is vaak niet de bedoeling, maar ja. Het kan iets heel groots zijn: bijvoorbeeld een onveilige thuis situatie, uit huis plaatsing, of het verlies van een dierbare. Maar het kan ook kleiner zijn: geen contact kunnen krijgen met een ouder, of een (langdurige) ziekenhuis opname.

Lang werd er vanuit gegaan dat kleine kinderen er weinig van mee kregen. Het leek wel alsof die kleintjes zo veerkrachtig waren, dat ze zich gemakkelijk aan konden passen. Maar is dat wel zo?

Je genetica - nature - bepaald voor een groot deel hoe je brein zich gaat ontwikkelen. De details van deze ontwikkeling is afhankelijk van je ervaringen - nuture. Met name in je eerste 7 jaar worden er verbindingen in je hersenen aangelegd. Zogenaamde paden. En degene die vaak worden gebruikt, worden steeds vaker gekozen. Paden die niet vaak worden bewandeld, raken langzaam weg.

Als je veilig en rustig opgroeit, dan ontwikkel je gezonde paden. Uiteraard gebeuren er nog steeds nieuwe, stressvolle of vervelende dingen. Dit is ook nodig; je moet leren met die stress om te gaan. Daarbij zijn er in een veilige situatie volwassenen om je daarbij te helpen. Deze gezonde paden blijf je je verdere leven belopen. Je hebt het (zelf)vertrouwen om met stressvolle situaties om te gaan. Je hebt geleerd om bij wijze van spreken van stap 1 - wordt geprikkeld - naar stap 2 - beetje stress - naar stap 3 - beetje meer stress - naar stap 4 - gemiddelde stress - naar uiteindelijk stap 10 te gaan - volledige stress. Je hebt geleerd deze stappen te reguleren, en dat de stressvolle gevoelens ook weer gaan zakken. Daarnaast heb je stap 10 misschien wel nooit bereikt, dus daar heb je helemaal geen angst voor.

Wordt de stress echter chronisch, en is er geen goed vangnet voor je als kind, dan worden deze stappen jou niet geleerd. De kans is groot dat er dan andere verbindingen in je brein worden aangelegd, en dat er stappen worden overgeslagen. En zo kun je stresspaden ontwikkelen met zogenaamde snelkoppelingen. Dus je gaat van stap 1 - prikkeling, via stap 5 - best wel veel stress, meteen door naar stap 10 - volledige stress. En je weet ook niet zo goed hoe die stress moet laten zakken. Wanneer die volledige stress maar lang genoeg duurt, krijgt je lichaam moeite om weer naar volledige ontspanning te gaan. Je lichaam blijft dus op een gegeven moment ten allen tijde alert en gestrest. En omdat je dit pad zo vaak hebt bewandeld als kind, ga je dit pad in je verdere leven ook bewandelen.

Volledige stress heeft een enorme invloed op jouw gevoel van veiligheid. En een onveilig gevoel heeft op zijn beurt uiteraard een hele grote invloed op je weerbaarheid, en ook weer op je stress levels.

En het gaat verder dan dat. Het kan een grote invloed hebben op je cognitie - dus op je waarneming, aandacht, concentratie, geheugen, oriëntatie, en taalgebruik. En zo weer op je sociale vaardigheden, hoe goed je een stressvolle situatie in kunt schatten, hoe goed je iets op kunt lossen, en hoe goed je kunt leren, en zo je emotionele staat van zijn.

Dit kan weer een invloed hebben op een neiging tot impulsief gedrag, het gebruiken van drugs of alcohol, of ander risicovol gedrag.

En dit alles kan weer leiden tot het ontwikkelen van ziekte, niet mee kunnen komen in de maatschappij, of er helemaal van geïsoleerd raken.

Uiteraard eindigt niet iedereen met early life stress met ziekte buiten de maatschappij. Er zijn een hele hoop grijs tinten. En wanneer je je weet omringen met liefdevolle relaties, wanneer in je leven dan ook, helpt dat. Deze kunnen je immers op een gezonde manier ondersteunen.

Ook kun je om hulp vragen en je door middel van coaching, therapie, EMDR nieuwe paden aan leren leggen in je brein. Dit verreist veel tijd en oefening, want je moet ze immers heel vaak bewandelen om er een hoofdpad van te maken. En je zult zien dat wanneer er iets nieuws gebeurd dat heel heftig is, je geneigd bent je oude pad weer op te gaan.

Ook kun je zelf iets doen, namelijk goed voor jezelf zorgen. Zorg voor structuur, goede voeding en genoeg slaap. Neem elke dag een gram vitamine C om je stress hormonen te ondersteunen, en genoeg magnesium. Zorg voor genoeg rustpunten in je dag. Je lichaam heeft de neiging teveel aan te staan, dus zorg ervoor dat je per dag een 3tal momenten neemt om even je ogen te sluiten en te mediteren, of ademhalingsoefeningen te doen. Zorg ervoor dat je 's avonds niet teveel meer wordt geprikkeld. En tenslotte: leg de lat niet te hoog. Dan maar geen stressvolle baan van 40 uur per week, 3 keer per week sporten, elk weekend uit eten met vrienden, en 5 hobby's. Jij bent jij. En dat is goed.

Meer weten? Ook over hoe je early life stress kunt overnemen van voorouders? Bekijk dan het volgende filmpje: